Pagina's

vrijdag 22 januari 2010

A Sea of Words...

Momenteel lopen op de BBC een aantal interessante documentaires, waaronder ‘Empire of the seas: How the Navy forged the Modern World’. Hierin schetst historicus en zeiler Dan Snow ons een complex en gelaagd beeld van het ontstaan van de Britse Navy en haar verbondenheid met de economische en politieke geschiedenis van het land. Tijdens haar hoogdagen in de achttiende -negentiende eeuw was de Britse marine een onderneming van gargantueske proporties, zo niet de grootste industrie van het toenmalige geo-economische landschap. Het is een periode waarin zeemanskunst en scheepsbouw gebaseerd op een hout-en-touwen technologie tot volle wasdom komen. Literatuur die handelt over deze turbulente periode is er in overvloed voor de amateur geschiedkundige.

Tom Pocock schetst in zijn onvolprezen biografie van Horatio Nelson, het avontuurlijke en passionele leven van één van de kernfiguren uit deze periode, het emblematische lichtend voorbeeld van een generatie zeelui en militaire strategen, een figuur geliefd en populair bij een Engelse bevolking die nog steeds toast op deze ‘immortal memory’, een persoon wiens levensloop tot de verbeelding blijft spreken, zowel in staat tot gerichte actie, koele logische besluitvorming, als amoureuze escapades, begeestering en onvoorwaardelijke vriendschap. In staat tot het overwinnen van persoonlijke en professionele tegenslagen, moedig en recht door zee, blijft hij de belichaming van een aantal romantische noties en aspiraties van een voorbije tijd.
Het blijft echter een brutale tijd waarin een leven op deze oorlogsbodems niet zonder gevaar was, zoals ook Nelson zelf mocht ondervinden toen hij getroffen werd door een kogel van een sluipschutter die in het want van het vijandelijke schip, de ‘Redoutable’ had plaatsgenomen, tijdens de slag om Trafalgar.

Nauw in de pas met de ontwikkeling van een leven op zee en meer bepaald met de kennis en kunde van pilotage, tuigage en rompenbouw, ontwikkelt zich ook een terminologie wiens diepte en verfijning geen weerga kent. Voor eenieder vertrouwd met de avonturenromans van Patrick O’Brian over de fictionele held Jack Aubry, zijn kompaan Maturin en hun avonturen in de Britse Marine ten tijde van Nelson, is het soms zuchten en ploeteren doorheen het Engelse zeevaartidioom. Daaraan werd echter verholpen met de publicatie van ‘A Sea of Words’, een woordenboek met nautische termen en begrippen uit deze periode met inbegrip van referenties naar toenmalige figuren, plaatsen en gebruiken. Voor iemand die van taal houdt, is dit boek als een doos pralines. Men zegt altijd dat de Inuit 7 verschillende woorden hebben voor sneeuw, maar er bestaan er minstens evenveel om de diverse types touw en knopen te omschrijven om één bezaanzeil op te hijsen…Ook in het Nederlands blijkt ons nautisch verleden (meer bepaald dat van onze noorderburen) een rijke bron van gezegden, woorden en begrippen voor ons taalreservoir. Voorbeeld? Op de valreep betekent ‘nog net’. Maar de valreep was ook een touw dat een sloep met de boot verbond, wie dus aan dat touw stond, was klaar om te vertrekken.

Nu, om deze machinerie te onderhouden was een ganse schaduwindustrie ontworpen die verantwoordelijk was voor de toelevering van materialen, het ontwerpen en bouwen van schepen, het aanleveren van levensmiddelen, het uitbetalen van het prijzengeld, het opstellen van kaarten en navigatiemateriaal en het administratief en financiële beheer van deze onderneming. Tot welk detail dat werd uitgewerkt en in procedures en regels werd gegoten staat uitgelegd in het boek ’The Wooden World’ van N.A.M. Rodger. Het behandelt onder andere ook de meer sluikse manieren die gebruikt werden om een bemanning aan te monsteren, de verschillende overtredingen die men op zee kon begaan en bijhorende aangepaste lijfstraffen, hoe de hiërarchie er uitzag en hoe men carrière kon maken maar ook hoe meticuleus de schepen werden onderhouden en schoongemaakt. Een ware schatkamer aan informatie die een boeiend stukje geschiedenis tot leven wekt.

Dus hijs het vaantje beste Boppers en ga zeilen op die zee van woorden, Horatio Hornblower achterna.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten