Roepen in de woestijn...

Dune… Arrakis…Desert Planet. Het boek van Frank Herbert veegde me letterlijk van de kaart toen ik het de eerste keer las. Je hebt zo van die boeken die je niet kunt neerleggen wanneer je er eenmaal in begonnen bent. Boeken die je opslorpen en alle besef van tijd doen verliezen, waarin je met open mond van de ene verbazing in de andere valt.Dune is een ambitieus epos waarin talrijke politieke intriges, persoonlijke afrekeningen, familiale vendetta’s, religieuze manipulaties, exotische gildes en sekten, planetaire ecologieën, dwingende profetieën, een superdrug (‘Spice Melange’) en conflicterende wereldvisies het toneel vormen voor een wervelend verhaal waarin de last van het verleden en de hoop op een betere toekomst op de jonge schouders van onze held, Paul Atreides worden gelegd.


Wanneer ik echt gepassioneerd ben door een verhaal, dan sluipen elementen van het boek het dagelijkse leven binnen, sommigen gaan er nooit meer weg. Voor mijn geestesoog zag ik op het voorhoofd van mijn huisdokter het ruitvormig embleem van een Suk dokter getatoeëerd, suiker in mijn thee werd Spice Melange, een wandelende non waargenomen in vol habijt werd een Bene Gesserit op weg naar een nieuwe intrige, een ritje met de wagen werd een vlucht met de omnithopter…Het overgrote deel van het verhaal in het eerste boek speelt zich af op Arrakis (Dune) een woestijnplaneet, habitat van een ruw volk dat heeft leren te overleven in de nietsontziende zandvlaktes. Ze droegen ‘stilpakken’ die hun lichaamsvochten recycleerden en krismessen gemaakt van de vlijmscherpe tanden van de zandwormen. Een latente interesse in de woestijn werd aldus opgeblazen door de amfetamines van de verbeelding.

En ik ben blijven lezen. ‘Grains of Sand’ van Martin Buckley is memorabel voor de inzet waarmee de schrijver alle woestijnen van onze planeet probeert te doorkruisen. Isabelle Eberhardt’s getroebleerde korte leven in ‘Een vrouw door de woestijn’,Hannie Halma en Arita Baaijens’ woestijnboeken, Wilfred Thesiger's legendarische trektochten door het ‘lege kwartier’ in Saoedi-Arabië, wellicht het meest dodelijke stukje woestijn op onze aardbol.

En toen een vriend me op een koude winteravond enthousiast vertelde over een kamelentocht in Tunesië, rijpte het plan om eindelijk eens zelf de confrontatie met de woestijn aan te gaan. Ik verzamelde vier vrienden die een dergelijke tocht wel zagen zitten en acht maanden later zaten we in het vliegtuig naar Djerba. Het was liefde op het eerste gezicht.

We trokken elke dag een beetje dieper de woestijn in, sliepen ’s nachts in het zand onder de sterrenhemel en aten vers brood dat de gidsen ’s morgen vroeg op houtskool hadden gebakken. We maakten lange dagtochten en zaten ’s middags onder een loden zon op een duintop te staren in de verte…om niets te zien…in complete stilte. We dronken lauw water dat smaakte naar ammoniak, lieten onze baarden staan en zongen samen met de Arabische kamelendrijvers rond het kampvuur. Het was fantastisch. En er gebeurde iets merkwaardigs. Waar ik de eerste dagen vanuit mijn ooghoeken nog een grote zandworm in een duinenrug kon ontwaren of met een gezel grapjes maakte over onze stilpakken (anti-UV woestijnhemd) of over onze ‘Spice Melange’ (pillen tegen de diarree), nam na een tijdje de woestijn het initiatief over. De schoonheid van het eindeloze zand had geen extra opsmuk nodig.

Een citaat van Edmond Faber legt het misschien beter uit. ‘Quand on a connu le désert, on lui reste à jamais redevable d’une épreuve bénéfique, celle qui vous enjoint d’oublier. Le silence du desert vous dépouille. Par là, vous devenez vous-même. C’est à dire: rien. Mais un rien qui écoute.
Het was een les in nederigheid. Sindsdien gaan we elk jaar terug naar de woestijn, niet in staat om te weerstaan aan de lokroep van het niets. Mijn bibliotheek woestijnboeken blijft maar uitbreiden. Frank Herbert heeft heel wat uit te leggen. Of misschien stond het altijd al in de sterren geschreven. Wat zei Honoré de Balzac ook al weer? ‘Le désert, c’est Dieu sans les hommes.’